۱دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات گیلان
۲عضو هیات علمی موسسه تحقیقات پنبه کشور ۱
۳عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
مجلهپژوهشهایپنبهایران
جلددوم،شمارهدوم، ۱۳۹۳
چکیده
به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف پلیمر سوپر جاذب و آب آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه رقم گلستان، آزمایش مزرعه ای به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد.
در این آزمایش سطوح مختلف آبیاری ( آبیاری متعارف ۱۰۰ ٪ نیاز آبی گیاه) (کم آبیاری ۵۰ ٪ نیاز آبی گیاه ) و دیم در کرت های اصلی و سطوح متفاوت سوپرجاذب ( صفر ، ۱۰ , ۲۰ , ۳۰و ۴۰ گرم برمتر مکعب در خاک) در کرتهای فرعی قرار گرفت.
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که میزان آبیاری بر تعداد شاخه زایا ، تعداد گره بر روی ساقه اصلی ، تعداد کل قوزه و کیل الیاف اثر معنی دار داشت ولی بر تعداد شاخه رویا ، وزن سی قوزه و عملکرد وش تفاوت معنی دار نداشت.
دراین تحقیق اثر پلیمر سوپرجاذب و نیز اثر متقابل سوپرجاذب و آبیاری بر روی صفات
پنبه یکی از با ارزش ترین محصولات کشاورزی و مهمترین گیاه لیفی جهان می باشد.
کاهش نزولات جوی و کمبود منابع آبی در کشور ، یکی از عوامل اصلی محدود کننده توسعه کشاورزی در آینده نزدیک به شمار می رود
لذا استفاده بهینه از منابع آب موجود به عنوان یکی از محورهای مهم در کشاورزی پایدار خواهد بود
مدیریت صحیح و به کارگیری تکنیک های پیشرفته به منظور حفظ ذخیره رطوبتی خاک ، از جمله اقدامات موثر برای افزایش راندمان آبیاری و در نتیجه بهبود بهره برداری از منابع محدود آب می باشد (اختر و همکاران۲۰۰۴ )
برای مقابله با شرایط کم آبی و کاهش اثر سوء تنش خشکی بر گیاه، کاربرد پلیمرهای سوپر جاذب به عنوان مواد افزایش دهنده ظرفیت نگهداری آب در خاک، رو به گسترش است (عسگری و همکاران ۱۹۹۴ )
سوپر جاذب پلیمرهائی به شدت آب دوست هستند که ضمن برخودداری از ظرفیت زیاد جذب آب ، در موقع نیاز ریشه، به راحتی آب و مواد غذائی جذب شده را در اختیار ریشه گیاه قرار می دهند
این مواد با جذب رطوبت و کاهش نفوذ عمقی آب در خاکهای سبک، مشکل آبشویی کودها را نیز مرتفع می سازند (سیلبربوش و همکاران، ۱۹۹۳)
تحقیقات انجام شده در تعدادی از کشورها روی پلیمرهای سوپر جاذب تحت شرایط کم آبی بر روی گیاهان، موفقیت آمیز بوده است(چاتزوپولوس و همکاران ۲۰۰۰ )
دلیل توصیه برای استفاده از مواد مذکور در کشاورزی، مناسب بودن نسبی قیمت این مواد، سهولت ساخت و طیف وسیع کاربرد آنها در کشورهای مذکور عنوان شد
در ایران نیز پلیمرهای سوپر جاذب تولید می شود. با توجه به شرایط اقلیمی و پایداری شرایط خشکسالی هیدرولوژیکی در کشور، ویژگیهای سوپر جاذب ها و قیمت مناسب
آن، تحقیق در این زمینه در مورد گیاه پنبه ضروری به نظر می رسد.
کاربرد پلیمرهای سوپر جاذب در خاک، میزان آبشوئی مواد غذایی خاک بخصوص آمونیوم را به مقدار قابل توجهی کاهش میدهد (تابان و موحدی نژاد ۲۰۰۶ )
به گزارش هاترمن و همکاران (۱۹۹۹) افزودن هیدروژل به خاک شنی در مقادیر ۰.۰۴ ، ۰.۰۸ ، ۰.۱۲ ، ۰.۲ و ۰.۴ درصد وزنی موجب افزایش درصد وزنی، ظرفیت نگهداری آب در خاک (متناسب با مقدار هیدروژل مصرفی) گردید.
مصرف ۰.۴ درصد وزنی ظرفیت نگهداری آب را حتی در خاک لومی و رسسیلتی نیز افزایش داد
هیدروژلهای منبسط شده تحت فشار ۱۵ بار (حد پژمرددگی دایم) ۰.۹۹ درصد آب ذخیره شده را رها کردند
پلیمرهای سوپر جاذب بر میزان نفوذ آب در خاک، وزن مخصوص ظاهری و ساختمان خاک (هلالیا و لتی ۱۹۸۸ ) و نیز میزان تبخیر از سطح خاک (تیل و ال هادی، ۱۹۸۱ ) تاثیر میگذارند.
عابدی کوپایی و اسدکاظمی ( ۲۰۰۶ ) تاثیر Superab A 200 بر میزان آب قابل استفاده در خاک لومی و رسی مورد بررسی قرار دادند. کاربرد پلیمر در سطح ۶ گرم در کیلوگرم خاک لومی و رسی مقدار رطوبت قابل استفاده را به ترتیب ۲.۳ و ۱.۳ برابر افزایش داد.
سید دراجی و همکاران(۲۰۱۰) ، تاثیر چهار سطح ( ۰ , ۰.۲ ,۰.۴ و ۰.۶ درصد وزنی ) پلیمر سوپر جاذب Superab A 200 را به صورت جداگانه بر روی سه نوع خاک با بافت مختلف (شنی، لومی و رسی) مورد آزمایش قرار داد
که نتایج نشان داد با کاربرد ۰.۶ درصد وزنی پلیمر در شوری اولیه خاک شنی و لومی میزان آب قابل استفاده گیاه را به ترتیب ۲.۲ تا ۱.۲ برابر نسبت به شاهد افزایش یافته است
گنجی خرمدل ( ۱۹۹۱ ) با بررسی تاثیر مقادیر پنج سطح صفر, ۰.۰۵ , ۰.۱, ۰.۲,و ۰.۳درصد وزنی سوپر جاذب PR 3005 A بر روی برخی خصوصیات فیزیکی خاک از قبیل ظرفیت نگهداری آب، تخلخل و ضریب آبگذری در دو نوع بافت خاک لومی و لوم شنی بررسی نمود.
نتایج نشان داد که در خاک لومی مابین درصدهای مختلف پلیمر سوپر جاذب مقدار۰.۳ درصد وزنی پلیمر بیشترین تاثیر را روی افزایش تخلخل کل خاک داشت .
در خاک لومی شنی، مقادیر ۰.۲ و۰.۳ درصد وزنی پلیمر بیشترین تاثیر را روی افزایش تخلخل خاک دارا بودند.
با افزایش کاریرد مقادیر پلیمر، ظرفیت نگهداری رطوبت در خاکهای مورد آزمایش افزایش یافت.
این افزایش در خاکهای لومی شنی بیشتر بود.
پلیمرها ترکیبات سنتتیک آلی بوده و به صورت مصنوعی تولید می شوند و از پلی آکریلات پتاسیم و یا سدیم ساخته شده
و می توانند در تماس با آب آن را سریعا تا چندین برابر حجم خود جذب و نگهداری کنند
و قابلیت نگهداری آب را در خاک مورد نظر افزایش دهند و در نهایت با کاهش تنش ناشی از خشکی سبب ارتقاء رشد گیاه شوند .( روشن ۲۰۰۲)
