تاثیر استفاده از  سوپر جاذب  و سولو پتاس بردور آبیاری در شرایط کشت ذرت دانه

 کمبود آب به عنوان فاکتوری محدود کننده، رشد و توسعه پوشش گیاهی را در این مناطق با محدودیت روبرو می سازد.

 استفاده از سوپر جاذب  ممکن است کاهش تولید در محصولات زراعی را در مواجهه با تنش خشکی و کمبود آب کنترل کنند.

در این تحقیق تاثیر سوپر جاذب پایه پتاس بر دور آبیاری، تعداد نوبت آبیاری، حجم آب قابل مصرف برای یک دوره رشد، کارآیی مصرف آب و عملکرد دانه در واحد سطح و اجزای عملکرد مورد بررسی قرار می گیرد.

تیمارهای مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: تیمار شاهد(۱ _۱ ) تیمار کم آبیاری (۱ _۲) ، کم آبیاری همراه با استفاده از سوپر جاذب (۱ _۳) و تیمار کم آبیاری همراه سوپر جاذب و محلول پاشی (۱ _{۴ .}

آبیاری برای تیمار شاهد هنگامی صورت می گرفت که ۵۰ درصد ظرفیت زراعی خالی شده باشد.

و تیمار کم آبیاری زمانی صورت می گیرد که ۷۵ درصد از ظرفیت زراعی خالی شده باشد .

 این تحقیق در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی در مزرعه مرکز تحقیقات استان لرستان انجام شد.

نتایج این مطاله نشان داد که استفاده از  سوپر جاذب  پایه پتاس دور آبیاری را از ۴تا ۵ روز به ۸ روز افزایش و تعداد دفعات آبیاری را از ۲۳ نوبت به ۱۶ نوبت کاهش و کارآیی مصرف آب را به ۳۸ درصد افزایش و حجم آب مصرفی را به ۴۲ درصد کاهش داده است.

و همچنین عملکرد دانه ای ذرت را نسبت به تیمار کم آبیاری به میزان ۴۴ درصد افزایش می دهد

نتایج این تحقیق نشان می دهد که کاربرد سوپر جاذب بر عملکرد دانه، تعداد ردیف دانه در بلال، عملکرد بیولوژیک، قطرساقه و وزن هزار دانه در سطح% ۵ معنی دار می باشد.

مقدمه

آب عامل عمده در تولید محصولات کشاورزی،تأمین مواد غذایی،اکولوژی و محیط زیست سالم محسوب می شود.

امروزه افزایش جمعیت به همراه کمبود مواد غذائی بخصوص در کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه به شدت در حال گسترش است این امر منجر به استفاده بی رویه و غیراصولی و نامتعادل از منابع عظیم آب و خاک شده و کشاورزی را در معرض مشکلات ومعضلات عمیقی قرار داده است.

با توجه به اینکه در مناطق خشک و نیمه خشک کمبود آب همواره یکی از محدودیتهای اصلی توسعه کشاورزی بوده لذا ارتقای کارآیی مصرف آب در این مناطق از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

با توجه به محدودیت روز افزون منابع آب موجود می توان با برنامه ریزی صحیح و درست مصرف آب ، راندمان مصرف را بالا برده و حداکثر استفاده را از این آب محدود بنمایم

یکی از راه کار هایی که محققان برای بالا بردن راندمان مصرف آب در دهه اخیر مورد بررسی قرار داده اند استفاده از پلیمر های  سوپر جاذب  می باشد.

پلیمرهای  سوپر جاذب ، ژل های پلیمری آبدوست یا هیدرو ژول هایی هستند که می توان مقدار زیادی آب را در خود جذب کند.

پس از عمل جذب و در اثر خشک شدن محیط، آب داخل پلیمر به تدریج تخلیه می شود و بدین ترتیب خاک به مدت طولانی و بدون نیاز به آبیاری مجدد، مرطوب می ماند.

شاپور کوهستانی و همکاران (۱۳۸۸) در تحقیقی به بررسی تأثیر هیدروژل های  سوپر جاذب  بر عملکرد ذرت دانه ای  تحت شرایط خشکی پرداخته اند.

که نتیجه آن نشان می دهد کاربرد هیدرو ژل های  سوپر جاذب  عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای را تحت شرایط تنش از طریق افزایش ظرفیت نگه داری آب در خاک، کاهش شستشوی مواد غذایی و هوا دهی بهتر در خاک بهبود می بخشد.

محمد حسین رحیمیان و همکاران((۱۳۸۶در مقاله ای با عنوان کاربرد  سوپر جاذب  بر مصرف آب آبیاری و عملکرد گوجه فرنگی به بررسی اثر  سوپر جاذب  برمصرف آب پرداخته اند

و نتایج آنها نشان می دهد. که بین تیمارها اختلاف معنی داری در سطح ۱ درصد وجود دارد،

بهترین تیمار ، با عملکرد ۳/۴۵ تن در هکتار بوده که با مصرف ۱۰ کیلو گرم پلیمر  سوپرجاذب  آب و با دور آبیاری ۷ روزه به دست آمده است.

این تیمار افزایش ۴۰ درصدی نسبت به شاهد را نشان می دهد.

۲ مواد و روشها

 این تحقیق درفصل زراعی ۱۳۸۸-۸۹در منطقه آزاد بخت از توابع شهرستان کوهدشت در استان لرستان اجراء گردید.

منطقه از نظر جغرافیایی دارای طول جغرافیایی۴۷ درجه و ۴۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۳۷ دقیقه و ارتفاع متوسط از سطح دریا ۱۲۰۰ متر می باشد.

شهرستان کوهدشت در جنوب غربی استان لرستان واقع شده است و از نظر آب وهوایی بر اساس طبقه بندی کوپن جزء مناطق معتدل کوهستانی با تابستان گرم می باشد.

متوسط بارندگی سالانه در شهرستان کوهدشت ۲۳۴/۶ میلیمتر می باشد.

خاک محل آزمایش دارای بافت لومی رسی با دب ۷/۷ ، فسفر و پتاسیم ۵/۸ و ۳۹۰ (عحژحژ) است و منبع آب آن چاه بوده و به روش آبیاری بارانی کلاسیک نیمه ثابت آبیاری می شود.

 آزمایش به روش طرح پایه بلوک هایکاملاً تصادفی(خBهل) در سه تکرار اجرا و عبارت اند از

آبیاری کامل بر اساس عرف منطقه ( ۱_۱)

،تیمار کم آبیاری ۱_۲) )،

تیمار کم آبیاری + سوپر جاذب( ۱ _۳ )

وتیمار کم آبیاری + سوپر جاذب + محلول پاشی سولو پتاس ( ۱ _۴)

کاشت بذر ذرت در ۳ خرداد با تراکم ۷۷ هزار بوته در هکتار صورت گرفت

.بطوری که فاصله ردیف کاشت ۶۵ سانتیمتر و فاصله بوته ها بر روی خطوط کاشت ۲۰ سانتیمترمی باشد،

زمین را به ۱۵ پلات مساوی تقسیم کرده اعمال سطوح آبیاری از مرحله

۴ برگی شروع وتا مرحله رسیدگی دانه ادامه خواهد داشت.برای برنامه ریزی و تعیین زمان آبیاری با معیار قرار دادن نمونه برداری از خاک زمان آبیاری مشخص می شود. با توجه به اینکه تخلیه ۵۰ درصد رطوبت عرف زمان آبیاری منطقه می باشد.

برای اعمال تیمار های کم آبیاری تخلیه ۷۵ درصد رطوبت هً مبنای کم آبیاری قرار گرفت.

یاداشت برداری ها شامل تاریخ کشت، جوانه زدن بذر، سبز شدن گیاه، پنجه زنی، ساقه رفتن، سنبله رفتن، ظاهر شدن بلال، پر شدن دانه، رسیدن فیزیولوژیکی دانه، رسیدگی کامل، زمان مصرف کودو زمان اعمال تیمار های آبیاری بود.

در طول دورۀ آزمایش حجم آب مورد استفاده اندازه گیری می شود.

سوپر جاذب  بکار رفته شده در این آزمایش گرانول خشک می باشد. پلیمر  پایه پتاس  به مقدار ۱۰۰ کیلو گرم در هکتار با بذر مخلوط کرده و در دستگاه ردیف کار ریخته شده و در هنگام کاشت بذر به صورت مستقیم در کنار بذر قرار می گیرد.

برای تعیین کار آیی مصرف آب و کارآیی مصرف آب آبیاری از روابط زیر استفاده می شود

که درآن  عملکرد محصول (کیلو گرم) ، به حجم خالص آب مصرفی (متر مکعب) وطب حجم ناخالص آب آبیاری ( مترمکعب) می باشد.

نتایج و بحث

نتایج بدست آمده مطابق جدول۱ نشان می دهد که با استفاده از پلیمر های سوپر جاذب تعداد آبیاری از ۲۳ نوبت به ۱۶ نوبت کاهش یافته و دور آبیاری را از ۴ تا ۵ روز به ۸ روز افزایش یافته است.

که این یعنی بالا بردن دور آبیاری به میزان ۴۵ درصد. و حجم آب مصرفی از ۹۴۴۹ متر مکعب برای یک دوره رشد به ۶۶۰۸ متر مکعب برای یک دوره رشد رسید و این یعنی کم کردن ۴۲ درصد از حجم آب مصرفی برای یک دوره رشد.

با توجه به اهداف آزمایش و بر اساس روش آماری بلوک های کاملاً تصادفی، تجزیه واریانس برای کلیه صفات اندازه گیری شده در عملیات برداشت نهایی مربوط به عملکرد و اجزاء عملکرد انجام گردید.

خلاصه نتایج آنالیز واریانس برای کلیه صفات در جدول (۲) ارائه شده است.

برای محاسبه عملکرد دانه ای ذرت با توجه به داده های برداشت شده از هر ۱۰ متر مربع از یک پلات عمل تجزیه واریانس انجام گرفت و نتایج حاصل از این تجزیه واریانس در جدول (۲) نشان داد که عملکرد دانه ای ذرت در سطح ۵% معنی دار شده است.

و همچنین مقایسه میانگین به روش دانکن در نمودار۱ نشان می دهد، که تیمار۱ _۴ بیشترین عملکرد، و تیمار ۱ _۲کمترین عملکرد را دار است

نمودار (۱) مقایسه عملکرد دانه ذرت در شرایط تیمارهای مختلف

نتایج تجزیه واریانس ارتفاع بوته ذرت طبق جدول (۲) نشان می دهد که استفاده از شرایط اعمال شده بر تیمار ها در سطح ۵% معنی داراست.

و با توجه به مقایسه میانگین صورت گرفته به روش دانکن در نمودار (۲) نشان می دهد که تیمار دارای بیشترین ارتفاع بوته نسبت به تیمارهای دیگر وکمترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار  می باشد.

نمودار (۲) ارتفاع بوته ذرت در شرایط تیمار مختلف

نتایج آنالیز واریانس ارتفاع(سانتیمتر) ازسطح زمین تا اولین بلال طبق جدول (۲) نشان می دهد که که این آیتم در سطح ۵% معنی دار نبود .

ولی نتایج مقایسه میانگین در نمودار (۳) نشان می دهد که این بار تیمار دارای بیشترین ارتفاع نسبت به تیمار های دیگر می باشد. کمترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار  می باشد.

نمودار((۳ ارتفاع ازسطح زمین تا بلال

یکی از صفاتی که در این آزمایش مورد بررسی قرار گرفته است قطر ساقه(سانتیمتر) می باشد.

نتایج آنالیز واریانس در جدول  (۲) نشان دهنده این است، که این صفت در سطح% ۵ معنی دار است. دیگر نتایج حاصل از مقایسه میانگین

در نمودار (۴) نشان می دهد که تیمار شماره _ذ۱ در بالاترین رده و تیمار شماره _T1 در پایین ترین رده قرار دارد.

نمودار (۴) قطر ساقه تیمارها در شرایط مختلف

یکی دیگر از آیتمهای که در این تحقیق مورد آنالیز واریانس قرار گرفت

تعداد برگ در بوته بود که نتایج حاصل از آنالیز واریانس آن در جدول۲ نشان دهنده این است که این آیتم در سطح% ۵ معنی دار نیست.

اما نتاج حاصل از مقایسه مقدار میانگین نشان دهنده این است که باز هم تیمار _ص۱ در بالاترین رده نسبت به تیمار های دیگر قرار دارد.

که این اثر سوپر جاذب را بر روی تعداد برگ در بوته را نشان می دهد.

 آیتم بعدی که در این تحقیق مورد آنالیز واریانس قرار گرفته است.

تعداد دانه در هر ردیف بلال می باشد، نتایج آنالیز واریانس در جدول (۲) نشان می دهد که تعداد دانه در ردیف در سطح % ۵ معنی دار نمی باشد.

نتایج مقایسه میانگین به روش دانکن در نمودار (۶) نشان می دهد که تیمار شماره _T دارای بیشتری تعداد دانه در ردیف یک بلال بوده و کمترین تعداد ردیف بلال مربوط به تیمار شماره _T1 می باشد.

نمودار (۶)نشان دهنده تعداد دانه در هر ردیف برای تیمار های مختلف

آیتم بعدی که آنالیز واریانس بر روی آن انجام گرفت.

تعداد ردیف دانه در بلال بود که نتایج آن طبق جدول (۲) نشان می دهد. که این آیتم در سطح% ۵ معنی دار بوده.

واین یعنی اینکه استفاده از سوپر جاذب بر روی ردیف دانه در بلال تاثیر مثبت دارد که این عامل باعث بالا رفتن عملکرد دانه در سطح می شود.

نتایج مقدار میانگین به روش دانکن طبق نمودار (۷) نشان می دهد. که تیمار شمار _ص۱ دارای بیشترین ردیف دانه در بلال و تیمار _T1دارای کمترین ردیف دانه در بلال می باشد.

 نمودار (۷)نشان دهنده تعداد تعداد ردیف دانه در بلال برای تیمار های مختلف

آیتم بعدی که مورد آنالیز واریانس قرار گرفته است. طول بلال بوده و نتایج آنالیز واریانس آن طبق جدول((۲ نشان می دهد که طول بلال در سطح% ۵ معنی دار نیست.

ولی نتایج مقایسه میانگین طول بلال مطابق نمودار (۸) بیان کننده این واقعیت است که تاثیر  سوپر جاذب همراه محلول پاشی باعث شده است که تیمار شماره _خ۱ در با لاترین سطح و تیمار _T1 در پایین ترین سطح قرار دارد.

نمودار۸ نشان دهنده طول بلال در تیمار های مختلف

آیتم بعدی که مورد آنالیز واریانس قرار گرفته است. عملکرد بیولوژیک(کیلو گرم در هکتار) گیاه می باشد که نتایج آنالیز واریانس آن طبق جدول((۲ نشان می دهد. که عملکرد بیولوژیک گیاه در سطح% ۵ معنی دار است.

و مقایسه میانگین به روش دانکن عملکرد بیولوژیک گیاه ذرت طبق نمودار((۹ نشان می دهد که تیمار شماره _ذ۱ در بالاترین سطح و تیمار شماره _T1 در پایین ترین سطح قرار دارد.

نمودار (۹) نشان دهنده عملکرد بیولوژیک گیاه ذرت در تیمار های مختلف

آیتم بعدی که مورد آنالیز واریانس قرار گرفت. وزن هزار دانه(گرم) گیاه ذرت بود که نتایج حاصله ازآنالیز واریانس آن طبق جدول (۲) نشان می داد که وزن هزار دانه در سطح% ۵ معنی دار است.

و مقایسه میانگین به روش دانکن طبق نمودار (۱۰) بیان کننده این واقعیت بود که تیماری که از سوپر جاذب به همراه محلول پاشی استفاده شده بود در بالاترین سطح نسبت به تیمار های دیگر قرار دارد.

نمودار (۱۰)نشان دهنده وزن هزار دانه در تیمار های مختلف

کار آیی مصرف آب و آبیاری در نمودار (۱۱) ارائه شده است. نتایج نشان می دهند که بیشترین کارایی مصرف آب مربوط به تیمار شماره  و بیشترین کارآیی مصرف آبیاری مربوط به تیمار_T۱ می باشد.

و این نتایج نشان دهنده این است که در صورت استفاده از پلیمر های سوپر جاذب علاوه بر افزایش عملکرد محصول کارآیی مصرف آب نیز افزایش پیدا می کند.

نمودار((۱۱ کارآیی مصرف آب در تیمار های مختلف

تیمارهای سوپر جاذب نشان داد میزان کارآیی سوپر جاذب در خاک های شنی لومی بیشتر از خاک های لوم و رسی است و با افزایش مصرف آن عملکرد ماده خشک و کارآیی مصرف آب نیز افزایش می یابد.

نتایج نشان داد که کاربرد ۰,۰۵ درصد ماده سوپر جاذب در خاک رسی، ۰,۱ درصد در خاک لومی و ۰,۳ درصد در خاک شنی لومی بهترین نتیجه را از نظر تولید ماده خشک و کارآیی مصرف آب برای گیاه ذرت علوفه ای دارد.

 منبع  http://www.getpaper.ir